Chiếu sáng tác phẩm nghệ thuật ngoài trời là một phần quan trọng trong việc hiển thị các tượng đài, tác phẩm điêu khắc và các đối tượng kiến trúc ngoài trời. Mỗi tác phẩm có những đặc điểm riêng và đòi hỏi giải pháp chiếu sáng khác nhau để thể hiện một cách hoàn hảo.

Lựa chọn loại đèn phù hợp dành cho chiếu sáng sân vườn

• Các bô đèn thích hợp: đèn chiếu điểm, đèn pha, đèn âm đất.
• Đèn chiếu điểm (projector) và đèn chiếu pha (floodlight) có thể được lắp đặt linh hoạt trên tường hoặc trên mặt sàn bằng cách sử dụng cọc nối đất.
• Cọc nối đất cho phép các bộ đèn được bố trí lại một cách dễ dàng và nhanh chóng. Mặt khác, các bộ đèn âm đất lại được lắp đặt cố định dưới đất và cho phép người và phương tiện đi qua.

• Sử dụng những bộ đèn có chỉ số bảo vệ tối thiểu là IP65, điều này có nghĩa là chúng có khả năng chống bụi và chống các tia nước từ mọi hướng.
• Cấu trúc bộ đèn và thân vỏ được làm bằng những vật liệu tốt, chắc chắn cũng giúp cho chúng chịu được tải trọng gió lớn khi lắp đặt ở các vị trí lộ thiên. 
• Sử dụng màu ánh sáng phù hợp.

Màu sắc ánh sáng có ảnh hưởng đáng kể đến nhận thức về các tác phẩm nghệ thuật ngoài trời. Màu ánh sáng ấm như 3000K phù hợp với các vật liệu có tông màu ấm như gỗ, trong khi màu ánh sáng lạnh hơn như 4000K lại phù hợp với các bề mặt lạnh như bê tông. Các ý tưởng chiếu sáng nghệ thuật hoạt cảnh (Scenographic lighting concepts) cũng có thể thực hiện được bằng ánh sáng màu. Với ánh sáng màu, môi trường có thể được thiết kế và thay đổi thông qua sự tương phản hoặc huyền ảo hoặc kích tính.

Lựa chọn kiểu phân bố ánh sáng chính xác

Phân bố ánh sáng hẹp lý tưởng cho ánh sáng nhấn: góc chùm sáng chiếu điểm hẹp khoảng 8°, góc chùm sáng chiếu điểm khoảng 15°.

 

Với các đối tượng nhỏ hơn hoặc khoảng cách chiếu sáng xa, lựa chọn tối ưu là phân bố với góc chùm sáng nhỏ hơn 10°.

 

Phân bố ánh sáng rộng: chiếu pha góc chùm sáng khoảng 30°, chiếu pha rộng góc chùm sáng khoảng 50°, chiếu pha rất rộng góc chùm sáng khoảng 90°.  Điều này cũng cho phép các tác phẩm có kích thước lớn được làm nổi bật ngay cả ở khoảng cách gần. Phân bố ánh sáng hình bầu dục (oval) với góc chùm sáng bất đối xứng (khoảng 20° x 60°) là lý tưởng cho chiếu sáng các tác phẩm điêu khắc hoặc nội dung chữ kéo dài.

Tác phẩm nghệ thuật ngoài trời nên được chiếu sáng như nào?

• Sự tương phản về độ sáng với môi trường xung quanh nhấn mạnh sự hiện diện của các đối tượng trưng bày tạo thành các điểm nhấn thu hút.
• Tỉ lệ về độ sáng tương phản giữa đối tượng trưng bày và môi trường xung quanh nên từ 1:5 đến 1:10.
• Do đó, nếu các mặt đứng có độ rọi là 50lx, thì vật thể trưng bày ở trước nó nên có ánh sáng nhấn vào khoảng 250lx.
• Nếu môi trường xung quanh có độ rọi thấp khoảng 5lx, thì độ rọi 50lx trên mỗi tác phẩm được cho là vừa đủ để thu hút sự chú ý.
• Tất nhiên, sự tương phản sáng mạnh hơn hoặc yếu hơn cũng có thể áp dụng ở một số trường hợp nhất định – tuỳ thuộc vào ý đồ thiết kế.

Điều chỉnh hướng chiếu của bộ đèn

Sự căn chỉnh chính xác chùm ánh sáng hướng vào đối tượng trưng bày là vô cùng quan trọng để mang lại sự thoải mái về thị giác. Vì thế bộ đèn có thể điều chỉnh như sau.

Các bộ đèn chiếu điểm và chiếu pha có thể điều chỉnh xoay ngang -30°~30° và xoay nghiêng 0°~90°.

Đèn âm đất có thể điều chỉnh nghiêng -30°~30° như một bộ đèn chiếu điểm (spotlight) chỉnh hướng, do đó ngay cả khi được lắp cố định dưới đất, chúng cũng có thể cung cấp ánh sáng chính xác và ấn tượng.

Lối đi đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối các khu vực khác nhau, đặc biệt vào ban đêm, khi tầm nhìn bị hạn chế. Việc chiếu sáng lối đi phù hợp sẽ đảm bảo an toàn cho người sử dụng, đồng thời góp phần nâng cao tính thẩm mỹ cho không gian.

Tiêu chí đánh giá hệ thống chiếu sáng lối đi hiệu quả:

• An toàn: Loại bỏ bóng tối, giúp người đi dễ dàng nhận biết chướng ngại vật và di chuyển an toàn.
• Hạn chế chói mắt: Ánh sáng dịu nhẹ, không gây khó chịu cho mắt người đi.
• Thẩm mỹ: Tăng thêm vẻ đẹp cho cảnh quan, tạo ấn tượng tốt đẹp cho du khách hoặc khách hàng.
• Công năng: Phù hợp với mục đích sử dụng của khu vực, ví dụ như lối đi dẫn vào khách sạn, tòa nhà, bảo tàng, sân vườn,…
• Hiệu quả: Tiết kiệm điện năng, sử dụng các loại đèn có tuổi thọ cao.

Gợi ý các loại đèn chiếu sáng lối đi:

• Đèn âm đất: Loại đèn phổ biến nhất cho chiếu sáng lối đi, cung cấp ánh sáng lan tỏa nhẹ nhàng, an toàn cho người đi.
• Đèn trụ: Thích hợp cho các lối đi rộng, tạo điểm nhấn cho cảnh quan.
• Đèn treo tường: Lắp đặt dọc theo lối đi, tạo hiệu ứng ánh sáng độc đáo.
• Đèn bollard:Chiều cao thấp, phù hợp cho lối đi hẹp hoặc khu vực có nhiều trẻ em qua lại.

Lưu ý khi lựa chọn đèn chiếu sáng lối đi:

• Mức độ sáng: Chọn mức độ sáng phù hợp với nhu cầu sử dụng và đặc điểm của khu vực.
• Màu sắc ánh sáng: Ánh sáng vàng ấm tạo cảm giác ấm cúng, trong khi ánh sáng trắng tạo cảm giác hiện đại.
• Kiểu dáng và chất liệu: Lựa chọn kiểu dáng và chất liệu phù hợp với phong cách kiến trúc của khu vực.
• Chống thấm nước: Đảm bảo đèn có khả năng chống thấm nước tốt để sử dụng ngoài trời.

Lựa chọn loại đèn phù hợp 

Để có được hiệu ứng chiếu sáng mặt đứng kiến trúc ấn tượng và hiệu quả, cần lựa chọn phương pháp phù hợp với nhu cầu và đặc điểm của công trình:

• Chiếu sáng đồng đều: Sử dụng các loại đèn như đèn led thanh ray, đèn led âm trần,… để tạo nền ánh sáng bao phủ toàn bộ mặt tiền, mang đến vẻ đẹp tổng thể hài hòa.
• Chiếu sáng điểm nhấn: Sử dụng đèn led rọi điểm, đèn pha,… để làm nổi bật các chi tiết kiến trúc độc đáo, tạo điểm nhấn thu hút sự chú ý.
• Chiếu sáng hắt sáng: Sử dụng các loại đèn led hắt sáng để tạo hiệu ứng ánh sáng lan tỏa từ mặt phẳng, mang đến cảm giác nhẹ nhàng và tinh tế.
• Lựa chọn đèn làm nổi bật chính xác các chi tiết nhỏ trên mặt tiền bằng sự phân bố ánh sáng hẹp như narrow spot (khoảng 8°), spot (khoảng 10° đến 20°) và flood (xấp xỉ 30°).
• Chiếu sáng đồng đều các tòa nhà lớn bằng sự phân bố ánh sáng rộng như wide flood (khoảng 50°), extra wide flood (khoảng 90°) và wallwash (hắt tường đồng đều).
• Bộ phận quang học chất lượng cao của các bộ đèn cho phép bạn đạt được độ rọi sáng tối đa trên bề mặt mục tiêu thông qua công nghệ LED chính xác.

Lựa chọn kiểu phân bố ánh sáng chính xác

Chiếu sáng đồng đều mặt tiền:

• Chiếu sáng rửa tường (Wallwashing) là phương pháp chiếu sáng mặt tiền theo cách đồng đều và nhấn mạnh vào kiến trúc tổng thể.
• Một ưu điểm chính trong thiết kế không gian đô thị là một bề mặt đứng có thể tạo ra sự ấn tượng về độ sáng ngay cả khi độ rọi ở mức thấp. Để chiếu sáng rửa tường hiệu quả, cần sử dụng các bộ đèn với sự phân bổ ánh sáng góc rộng và wallwash.

Mô hình hoá cấu trúc bề mặt với ánh sáng Grazing:

• Một cách khác để chiếu sáng rửa tường là sử dụng ánh sáng trượt (grazing). Với phương pháp này, các chi tiết trên mặt tiền được nhấn mạnh và làm nổi bật bởi bóng đổ rõ nét.
• Ánh sáng grazing đặc biệt hiệu quả trên các mặt tiền mang dấu ấn lịch sử với các bề mặt và phù điêu độc đáo. Các bộ đèn chiếu sáng mặt tiền và đèn âm đất là lý tưởng cho mục đích này.

Trong kiến trúc cảnh quan, cây là yếu tố quan trọng trong thiết kế không gian và cho phép định hướng. Nếu chiếu sáng đúng cách, các cây được chiếu sáng sẽ tạo thành các trục thị giác và mang lại cảm giác an toàn. Do hình dạng, kích thước tán cây khác nhau và thường thay đổi theo mùa nên việc lựa chọn loại đèn phù hợp hề đơn giản. Chúng tôi cung cấp những lời khuyên hữu ích và hướng dẫn bạn cách sử dụng đèn chiếu cây sân vườn hiệu quả.

Lựa chọn loại đèn phù hợp 

• Các bộ đèn thích hợp cho chiếu sáng cây xanh: đèn chiếu điểm (projector), đèn âm đất (unground recessed), đèn pha (floodlights)
• Đèn chiếu điểm và chiếu pha có thể được lắp đặt linh hoạt bằng cọc nối đất. Khi cây phát triển và cần phải thay đổi vị trí đặt đèn thì việc di chuyển chúng đến vị trí mới là rất đơn giản.
• Mặt khác, các bộ đèn âm đất lại được lắp đặt cố định dưới và cho phép người và phương tiện đi qua. Tuy nhiên, chúng có thể bị che lấp bởi bụi bẩn hoặc lá rụng.
• Ngoài ra, khi đã lắp cố định dưới đất, chúng không thể di chuyển dễ dàng như đèn chiếu điểm và chiếu pha với cọc nối đất.

Lựa chọn kiểu phân bố ánh sáng chính xác cho từng loại cây

• Phân bố ánh sáng hẹp chiếu đểm nhấn góc chùm sáng khoảng 8° – 15°, phù hợp cho các cây cao tán nhỏ và chiếu ở khoảng cách xa.
• Phân bố ánh sáng rộng: chiếu pha góc chùm sáng khoảng 30°, chiếu pha rộng góc chùm sáng khoảng 50°, chiếu  pha rất rộng góc chùm sáng khoảng 90° phù hợp chiếu sáng diện rộng ngay cả ở khoảng cách gần.
• Phân bố ánh sáng hình bầu dục (oval) với góc chùm sáng bất đối xứng khoảng 20°/60° là lý tưởng cho chiếu sáng các cây mảnh mai.

Lựa chọn kiểu phân bố góc chiếu sáng chính xác

• Sự sinh trưởng và phát triển của mỗi loại cây là khác nhau.
• Bố trí đèn cắm cỏ cũng như điểu chỉnh hướng chiếu sẽ linh hoạt và di chuyển trên mặt đất dễ dàng để phù với tán cây.
• Ví dụ Trong trường hợp cây lớn có tán rộng, nên chiếu sáng bằng ba đèn đặt cách nhau một góc 120°, chiếu sáng tán từ khoảng cách xa để cây trông nổi bật hơn từ mọi hướng.
• Đối với bộ đèn âm đất, cần lưu ý đến sự phát triển của rễ cây. Chú ý đến loại cây có rễ chùm, cần điều chỉnh hướng chiếu nếu đặt xa
• Trong trường hợp, nếu tán cây muốn được chiếu sáng từ phía dưới lên hoặc thân cây cần được làm nổi bật, thì nên đặt đèn bên dưới tán cây, hoặc gần sát với thân cây.

Một số ví dụ chiếu sáng cây.

Chiếu sáng mặt trước cây: Để chiếu sáng tán cây có đường kính xấp xỉ 5m từ khoảng cách với cây là 3m, công suất 12w và phân phối ánh sáng rộng (khoảng 90°) là phù hợp. Với bộ đèn chiếu pha (floodlights) chiếu từ phía trước làm cho ngọn cây trông đồng đều mục đích để nhấn mạnh khối, có tính chất nhận diện và dẫn hướng theo lối đi

Chiếu sáng mặt bên cây 1 phía: Để chiếu sáng tán cây có đường kính xấp xỉ 5m từ khoảng cách với 5m, bộ đèn chiếu rọi với công suất 12w và phân phối ánh sáng rộng (khoảng 50 °) là phù hợp mục đích để nhấn mạnh khối.

Chiếu sáng mặt bên cây 3 phía: Để chiếu sáng tán cây có đường kính xấp xỉ 5m từ khoảng cách 5m, bộ đèn chiếu rọi với công suất 12w và phân phối ánh sáng rộng khoảng 50° là phù hợp, mục đích để làm nổi bật khối 3 chiều của cây, phù hợp với các tán cây rộng, xu hướng to tròn.

Chiếu sáng mặt bên cây phía sau: Để chiếu sáng tán cây có đường kính xấp xỉ 5m từ khoảng cách 3m, bộ đèn chiếu rọi với công suất 12w và phân phối ánh sáng rộng khoảng 90° là phù hợp.

Chiếu sáng âm đất bên dưới: Đèn chiếu sáng âm tường với mô-đun LED 6w và phân bố ánh sáng điểm khoảng 10 – 20° thích hợp để tạo ra ánh sáng chăn thả trên thân cây. Mục đích để tránh ô nhiễm ánh sáng tràn ra ngoài, chủ yếu làm nổi bật kết cấu vỏ cây.

Chiếu sáng gắn tường: Sử dụng các loại đèn gắn tường , đèn pha hoặc đèn spotlight tùy vào kích cỡ của cây mục đích để nhấn mạnh viền cây.